korea darama zoh aduh caah

Kung Fu Rak Zoh te!

That's good movies

Friday, April 20, 2012

A relzuam mi caah Kawl Siangpahrang Nat Shin Naung kong


Kawl Siangpahrang Nat Shin Naung

‘2012 ah Kawlram cung I Pathian chiatserhnak kum 400 a dih lai. Kan ram a ttha cang lai. A ruang cu Kawl siangpahrang fapa Nat Shin Naung hi Buhdist biaknak in Khrihfa  ah aa thlen caah thihnak fakbik in dantatnak an peknak kum 400 a tlin cang lai caah asi. Kum 400 hi Pathian dantatnak caan asi. TCN..Isreal pawl kum 400 sal ah an taang, etc..’ tiah a luancia kum 10 lengpi lio khan Saya Van Ram Uk nih a rak chim.

2012 kum cu khuaruahhar ngai in a vun I thleng thluahmah taktak. January ah CNF le Kawlralkap chonhbiaknak le remdaihnak an tuah. Aungsan Suukyi thonginn an chuah I thimnak ah a lut. Thongtla tam lak an chuah hna. Kum 63 chung dohnak a tuahtu Karen le Kawlralkap remdaihnak an tuah. Ramkip cozah nih Kawl cozah cung I dan an tatnak hna pakhat hnu pakhat in an phoihpiak. Ramchung ah daihnak muisam a leng I chawlehhawlnak lei ah tthatnak lam a zawh.etc... Thlennak a chuakmi a rantuk caah zei bangbia tiin Saya Van ram uk bia chirhchanin Nat Shin Naung tipil in nak le thihnak kong nih zapi khuaruahning a vun panhter ngai. Cucaah, Nat Shin Naung cu zeitindah  asi ti, ka hmuhkhawh tawk cauk le cattail hna chirchchan in a tawinak in ka vun langhter ve lai.

A no lio caan

Toungoo uktu Minye Thihatu le Khinsaw hna nih 1578 ah an rak hrin. Chuahpi unau Pa pa 4 lakah upabik a si. A nu Khinsaw hi, Siangpahrang Bayinhnaung le Sanda Devi hna fanu a si. Hngakchiate asi lio in rangcit, Saicit,  thalkah, hriamnam phunkip hman a rak thiam tuk I a pu le nih an rak zohthla ngai. Kum 9 asi ah, apute, Hantawadi Siang pahrang Nanda (Bayinhnaung le Atula Thiri hna fapa) nih raltuknak ah a hruai I ral an rak tei. Kum 14 asi ah Siam ram (Thailand ramtthen)  ral an tuk lio I a raltthatning le raltuk a thiamnak ruangah minthatnak le upatnak nganpi zong an rak pek.

Catial thiam a si I Kawlram tuanbia ah a mah tlukin cabia (Kabya:motaw, Yadu: a classical genre of poetry) hna a ttial thiam an um rih lo tiah an ti. Sining pakhat khi dawhtuk in biafang phun dangdang hna hmangin a hlawithiam mi ko nih, chanthar cattail thiam minthang hna tiang an khuaruah har. Yadu a ttialmi pawl hi a no lio I, ralram a kalnak te hna in  a rak ttialmi an si.
A pu Bayintnaung le Yaza devi hna fanu Yaza Datu Kalyani, a pasal ( a pute a si ve) nih a rauh taak mi, a mahnak kum 18 upa he an I duhnak hi kawlram tuanbia ah roling asi. Nat Shin Naung nih Kabya a kuat tawn mi pawl hi vanzuang nih a pek piak tawn an ti. Kum 11 chung an I helh hnu, Kum 25 a hung si ah Yaza Datu Kalyani he an co ter hna nain thla 7 a rauh ah a thaisung nih
a thih taak.

Siangpahrang ttuannak le thihnak

1609 August thla ah a pa nih a thih taak tthan caah, Toungoo siangpahrang ah a hung cang.  Hi caan lio hrawng hi Kawlram a rak I tthentthek ngai lio asi. Siangpahrang Anaukpetlun (Maha Dhamma Yaza), Nat Shin Naung he putu, nih ramchung dihlak funtom tthan I a tthawngmi siangpahrang uknak sertthan a vun tinh. Chaklei thlanglei a tuk pah hna I a vun pen thluahmah hna. Toungoo zong cu a tuk I awl tein a tei i Nat Shin Naung balte a kuttang inToungoo cu ukve tthiam ding in a ti. Nat Shin Naung nih midang uknak tang siangpahrang ttuan cu tuar a rak I harh ngai.

Zabu 15 canceo hrawng ah Portugese miphun pawl hi India ram ah biatak in hram an rak bunh cang. Khrihfa deuh lawngte an rak si. Chaw an let, ral an do, ram an rak la. Filipe de Brito timi Portugese pa zong Arakhan pawl he I komh in ral an do I Thanlyin khua an rak laak. Cuka ah cun 1602 ah Siangpahrang bantuk in a rak uk thai hna. Brito hi biaknak lei ah a rak I pumpe ngai mi asi. Buhdist le biaknak dang poh Khrihfa canter ding tiah zumhnak fektuk a rak nei. India ram Goa I a ummi siangbawi pawl zong a rak I tthit hna. A pennak tang um mi khuate dangdang hna zong ah thawngthabia karhter a rak zuam lengmang mi asi.

1612 kum ah Nat Shin Naung cu Anaukpetlun uknak duhlo ruang ah Thanlyin siangpahrang Brito cu a thli in a chonh. Brito nih Toungoo cu tukter bantuk in a va laak I Nat Shin Naung cu Thanlyin ah dornak a pek. Hi caan lio hin Brito le Thanlyin ah a um ve mi portugese siangbawi hna nih Nat Shin Naung hi thawngthabia an rak chimh hi a si. Nat Shin Naung cu hlan lio tein zumhnak le thihhnu nunnak etc.. kong ah Buhdist biaknak ah a lung arak tuai lengmang bal. Calei a duhtuk mi asi tik ah, zumhnak kong, sernak kong, sualngaihthiamnak kong etc.. hna ah faak piin khua a rak ruat tawn. Asinain, atu cu Jesuh Khrih kong a von theihtik ah a chungsi vanghnak a daiput. Tipil in colh ding balte chikhat aa ruat. Hlan chan Kawl siangpahrang hna hi an ram kilvennak lawng siloin an biaknak kilveng tu zong ah rinhchanh an si zungzal.
Nat Shin Naung thawngpang cu Anaukpetlun nih a vun theih cangka Thanlyin tuk ding in aa thawh. Brito sinah bia a cah I ‘Nat Shin Naung rak ka pe law remnak kan tuah lai’ tiah a ti. Thlennak a nei cangmi Nat Shin Naung cu an siang ti lo. Cu lio I Ti lawng in khualtlawng mi portugese pawl kha Anaukpetlun nih a tlaih hna I Brito le Nat Shin Naung tong dingin a thlah hna. An hnakhaw a tan hna I tisen he hliam hma he Brito le Nat Shin Naung sin cu an phan. Nat Shin Naung cu, kawlmi nih mah bantuk tiangin lungthin tthalo kan ngeih khawh hi khuachia kan biak caah asi, nan miphun le nan zumhnak ah ka ser ve u tiah a ti I, cu ni ahcun Father Ferreyra nih tipil a pek.  John tiah Khrihfa min zong aa sak colh.

Anaukpetlun nih Thanlyin khua cu thla 2 deng a tuk hnu ah, zan khat cu ralvengtu pawl an I hngilhkar ah khuapi cu an chim. Nat Shin Naung le Brito cu an tlaih hna i Biaceihnak an tuah piak hna. Anaukpetlun nih Nat Shin Naung cu a thawh I, Budhist biaknak ah na kir tthan a si ahcun kan ngaihthiam lai I uktu na si than lai, rak kir tthan ko tiah a nawl lengmang. Anaukpetlun le Nat Shin Naung hi putu an si pinah Nat Shin Naung yadu pawl zong a duhtuk tawn tu asi. Nat Shin Naung nih ‘thisen in biakamnak ka tuah cang, ka kir tthan kho ti lo, zeitipoh in na ka tuah khawh’ tiah a leh. Anaukpetlun nih lungfak thinhung tuk in a fakbik thihnak a in ter: A taw in fung in an sawh I a ka chuaklak tiang in, zapi hmuhawk in an thlai. Brito le tipil petu siangbawi pa zong cuticun an thah ve hna I a tangmi poh sal ah an hruai hna. Cuticun, Nat Shin Naung cu Khrih zumhnak ruang ah Kawlmi hna lakah hmasa bik Martar ah a hun cang, 7th April, 1613 ah. Amah philhlonak thlan zong an tuah I Thanlyin khua ah nihin tiang hmuhkhawh ding in a hmun rih.

Biakilhnak:

Nat Shin Naung a thihnak (April 1613) in kum 400 a tlin taktak cu 2013 April tu khi a si. Ceomaloa ah kan phan lai. Kum 400 zong cu a va si men ko lai. Kan ram zong thlen hram aa thok I aa thleng thluahmah taktak ko. Asinain, abiapibik mi nang le kei balte zeitluk dik kan I thlen ve cang hnga? Kan lungput hna zeidik a lawh ve hnga? Psalm 51:17 nak ah cun, ‘a kekkuaimi lungthin cu na duhmi raithawinak an si, O Bawipa, a kekkuaimi le aa ngaihchihmi lungthin cu na hlaw lai lo’ tiah Bawipa duhmi raithawinak kan hmuh(KJV).

Careltu upatnak he,

Ka lawm,
NTL (20th April, 2012)

*Palhnak le tlamtlinglonak tete tampi a um lai, keimah mawh an si. Tuanbia hlattu ka si lo i, scholar ngai in ceihhmai chap duhtu an um aikun, umhmun in ka phaktawk ka banhkhawh vial kaa chirhchanh timi ka theihpiak te hna seh. Cabia maw, magazine maw pakhatkhat ah chuah aduhmi nih theihternak ka tuah hmasa te hna seh. Ka blog zong ah ka chiah te ttheo lai.

No comments:

A chuak zau lai!

Tawk pi nih a nu le pa, Kawi biak lungdonh lio video

khun le muannu lam lio