Deirel: Na chuahkehnak le na cawnmi kong a tawinak in na kan chim kho hnga maw?
Dr. Sui Khar : Ka pa hi ralkap si kaw, Rakhain ramri Zanbe-cun ah ka chuak, cu tlawmpal in kan van i thial colh i Thantlang ah High School siangin ka dih, Rangon Regional College II ah B.Sc ka dih. 88 March ah Buai ruangah CNF ah ka lut colh.
Deirel: Na riantuan cia mi le na tuan lio rian (department ) mi kong na ka chim kho hnga maw?
Dr.Sui Khar : 88 -92 tiang hi Muvanlai Interligent ah Director ka rak si. Cun CNF ah Foreign Secretary ka si peng ko. Social Development ah kum 1 ka rak tuan a kum kai chinchiah ti lo.,2003 khan CNF ah Joint General Secretary ka si.Nai ah Assistant General Secretary ka tuan. National Democratic Front (NDF) ah Foreign Secretary kum 5 ka tuan. Ethinic National Council (ENC) ah 2009 -2011 tiang Foreign Secretary tuan. A tu ENC ah 2011 ah General secretary ka tuan than. 2008-2012 Asia Indigenious Peoples Pact (AIPP) ah Chairman ka si.
Deirel: Nai Aizawl nan meeting ah zeidah aa thleng mi?
Dr.Sui Khar : CNF Formation kha a thar in thlen a si i, Superent Council kan ngei. Kha superent Council kha Township pakhat ah minung pakhat cio. Chin state leng i aum mi Kuki,Mizo , Asho Chin pawl an i tel dih . Cun Secretary of General pakhat, Assistant Secretary of General pathum in kan chiah hna. An riantuan ning kha CNF Policy ningin rian an tuan maw? (Oversight) Superent Council ahhin Dr. Za Hlei Thang, Pu Lian Uk, Salai Kip Khua Lian, Nang Lian Thang, Pu Zo Tum Hmung ,Dr. Lian Hmung, te hna pawl an si dih. Centre Executive Committee 13 in form a si. Riantuan tu taktak an si hna. Azoh khenhtu ti zongin ti khawh an si. Ramleng / ramchung lei le ralkap leiin minung 25 kan thim hna i a cunglei Superent Council , CEC committee telin 55 form a si. Chin chungin miphun kan tling ti awk a si. Ramkhel riantuannak i upat mi an i tel dih ngawt.
Deirel: 2012 ah kalpi ding nan i timh mi chimh awk a tha mi nan kan chim kho hnga maw?
Dr. Sui Khar: Chin miphun lungrualter ding le CNF thazaang thawnter ding. Pahnih nak ah CNA hi hriamnam in siseh milu in siseh ,thiamnak leiin siseh thawnter kan i timh mi a si.
Deirel :January thla ah Kawl cozah Pyine Win Kyi he ai tong ding nan si. Zeidah nan i tinh cem mi a si?
Dr. Sui Khar: Daihnak tuah kan duh cu mu, Step pathum in a kal lai. 1 Kahnak ngol , 2.Public Consultation le Development tuah,3. ramkhel bia i ruah. Cease fire kan tuah a si ahcun ramri kan i then ahau, Liaison Office (Setsanzi zung) , ramleng mi luhkhawh nak, Political Dialogue, an chimning ahcun 2008 Constitution a si, a cheu nih Pinlung Constution, Pinlungnak kau deuh, tbk, zeibantuk (achekhanmu). Mu paruk maw Achekhan mu, zeibantuk Principle kha a che kan khan lai timi kha a biapi tuk. Kan mah lei zong va chim ve i an mah lei duhnak zong zoh ve. Cu hnu ah zeitin kan kal lai timi cu a fiang hnga.
Deirel: ENC General Secretary na si tikah ENC nih zeidah nan tuan bik mi nan rian a tawinak in na kan chim kho hnga maw?
Dr. Sui Khar : Kawl pawl nih an kan hmuh ning le kan mah nih kan hmuh ning hi ai dang tuk, tlangcung mi kan cawlcanghnak hi kan inn pa ram hna nih,UN le ramdang nih an Support khawh nak hnga, Cun Thailand i Railway Transport Minister le KNU, KIO,CNF ,KMPP, RCSS, kha upa pawl le U Aung Myint i tonnak kha ENC nih kan tuah mi a si. A tu i Peace talk kongah hi tlangcungmi nih an Technical Support kan tuahter hna lai kan ti.
Deirel: Asia Indigineus People Pact (Aipp) Chairman na si ti thawng kan theih zeidah hi Organization a tuan cem mi a si i nangmah chairman na van si tikah zeidah nai hmaithlak mi a si?
Dr. Sui Khar :(AIPP) Asia Indigineus People Pact(Kokek miphun) khat lei kap cun tlangcungmi kan si hna, hi hna pawl nih nuhrin covo an tin co khawhnak hnga.AIPP hi Universal nih an pom mi a si caah hihi biatak tein kan tuan mi a si. A cozah lawng Lobby a tuah hna lo,World Bank le Asia Development Bank le mipi hrimhrim nih an nuhrin covo an theih khawhnak dingah Capacity kan tuah piak hna.
Deirel : Peace talk nan ti lengmang mi hi si kho taktak sehlaw, Malaysia le delhi refugee caah zei dirhmun dah kan phak hnga ,Kan nih caah zeidah aa thleng lai?
Dr. Sui Khar : Refugee cu ram buai ruangah a ummi nan si caah tlun ding cu a si ko, asinain Rehabitation tuahpiak a herh ko hnga. Zeicatiah mah ti lawngpi in va tlun cu a cheu le bang cu inn le lo pawn viar in a ra mi zong nan tampi i kha hna an nunnak ding kha a cozah nih tlamtling tein a tuah khawhnak hnga kan nih kan rian a si.
Deirel :NLD party hi a ralaimi parliament ah luh an i timh mi hi tlangcung ramkhel riantuantu upa hna nih zeitindah nan hmuh ning a si. NLD party hi a ra laimi thimnak ahhin tling sehlaw, tlangcung mi kan caah a tha deuh lai tiah nan ruat maw?
Dr. Sui Khar : Pi Suh hi ralkap he then awk a tha lomi a si. President Thein Sein zong nih a riantuannak hlawh a tlin khawhnak hnga dingah cun Suh Kyi aa tel a herh ve. An pahnih caah a tha ve ve. Suh Kyi ca in kan chim ahcun ralkap riantuannak ah a chung i a luh lo ahcun zeihmanh a tuah kho lo. Cu hlan zong nan hmuh nan theih cio mi a si ko. Cun President Thein Sein rian hi Pu Tan Shwe bantuk a si ti lo. Tan Shwe nih khan cun zeizong vialte a tlaih dih. A tu cu hmun nga hrawng in an i then cang. Kakuaizi Win Kyi he zong an lung an i khat lo, Cun Tuluk nih Kawlram Influence a tuah tuk mi hi Kawlram cozah nih an i buaipi tuk mi a si. India an dawr tikah a tei kho lo. Cucaah nitlak lei ram dawr an hau. Nitlak lei dawrnak dingah Suh Kyi tel loin a ngah lo. Cucaah Tuluk nih Influence a tuah tukmi kong dohnak ah siseh, a riantuan hawi ruahnak a khat lomi a tei hna nak dingah siseh Suh Kyi Parliament i a luh ter ding mi hi President Thein Sein caah a tha khun. A riantuannak ah teinak a hmu. Cun Suh Kyi hi a ralai mi thimnak ah tling sehlaw tlangcung ramkhel upa nih an ruahnak le a liam cia mi tuanbia zoh tikah 1990 Election ah Suh Kyi a rak tling. Asinain minung a chiah hna tikah tlangcung mi hmun/hma zawn ah Kawl lawngte a rak chiah hna. Hihi Tlangcung ramkhel upa nih an zumh lo ngaingai mi a si. A ralai mi thimnak ah a tling ding mi cu a hodah tlangcungmi a dawr kho deuh timi kha a si ko lai. Zeicatiah tlangcung mi bak kha a tu ahcun UN le Nitlak lei ram, Europe ram le Asia zong nih an zoh cio mi a si.
Deirel : Nan nu riantuanmi na kan chim kho hnga maw?
Dr. Sui Khar :A tu lio a rian cu Chairperson of Expart Mechanism of Right of indiginious People. EMRIP hi Human Council tang i a ummi a si. An mah Malaysia National Human Right ah commissioner 10 chungah member pakhat a si.
Deirel :Malaysia refugee kong pehtlaiin zeidah a lawh?
Dr. Sui Khar : Atu tiangah cun Resultlement hi cu kum dang tawn bantukin a kal peng rih ko. Malaysia cozah nih Official tein riantuannak hi an tuah lai.Registation a thar in an tuah hna lai. Cu hlan ahcun Category B ah US nih a chiah hna. A group ning a lak hna. Chin a si phot ahcun a lak ko hna. 2010 August 10 hnu i Malaysia a phan mi paoh cu Individual Case a si cang lai. Cucaah cun cu hlan bantukin US i Resultlement Interview an tuah ahhin a har cang lai.
Deirel : India refugee kong he pehtlaiin na hmuh mi a umm maw?
Dr. Sui Khar : India cozah nihhin a kham deuh mi a si i, kum hnih thum chungah 30000 -100000 hna ah nan hung kai tikah card hi cu an in pek ko hna lai nain Resultlement hi cu a tlawm deuh hrimhrim lai. A tih tuk mi a si. India cozah nih a ram in ramlengah minung tamtuk chuahter hi a tih tuk mi asi.
Deirel : Mizoram i thawl dawi kan ton lengmang hi, Russia political advisor hna nih cun Mizo MP pa kha vuleicung ah ral ruangah a zam mi thawl a hmang mi cu nan mah lawng hi nan si, a rak ti hna. Hi phung ning loin an tuah mi kongah India cozah sinah le Mizo cozah sinah hin na chimrel kho el lo maw?
Dr. Sui Khar : Hi hi cu thinphan ding a si lem loh. Mizoram cu Democracy ram a si tikah mipi au mi aw kha a cozah nih van tuah bang luklak lo ahcun hmailei thimnak ah kan tling sual lai ti an phang i a phung men in an tuah mi a si. Kan mah nih va nawl si loin an mah tu nih nan hmur cip ko rih u aw! an kan ti peng. An kaa ramdang sinah an aan sual lai ti an phang tuk. Hmailei zongah kan ton khawh rih men ko nain thinphan dingah ka chia lo.
Deirel: Na caan neih lo bu ah caan na ka pek i kai lawm tuk.
Dr. Sui Khar: Kei zong ka lawm tuk ve, ka tlun hnu lei hna ah kan i ruah than te lai cu: Chuntha.(Khualhringtlang biaruahnak in lakmi)
No comments:
Post a Comment